Elektrik ulaglary, ýel we gün energiýasy we güýçlendirilen batareýa bilen arassa ykdysadyýet peýda bolar. Energiýany saklamakda aýrylmaz bir zat, ýylylygy geçirmek we elektrik toguny geçirmek ukyby sebäpli misdir. Has arassa, dekarbonlaşdyrylan ykdysadyýet has köp mis bolmasa mümkin däl.
Mysal üçin, elektrik ulagy ortaça 200 funt ulanýar. Bir gün panelinde megawatt üçin 5,5 tonna mis bar. Wind fermalaryna zerur we energiýa geçirijisi hem gerek.
Emma häzirki we çak edilýän global mis üpjünçiligi arassa energiýa geçişine itergi bermek üçin ýeterlik däl. ABŞ-da häzirki wagtda mis ýetmezçiligi uly we arassa importçy. Arassa energiýanyň geljegi mineral päsgelçilik döredýär.
Gytçylyk soňky iki ýylda misiň bahasynyň iki esse ýokarlanmagyna sebäp boldy we ýakyn iki onýyllykda isleg 50% ýokarlanar. Bahalaryň ýokarlanmagy arassa energiýa geçişiniň çykdajylaryny ýokarlandyrdy we kömür bilen bäsdeşlige ukypsyz etdi we tebigy gaz.
Goldman bu ýagdaýy "molekulýar krizis" diýip atlandyrdy we arassa energiýa ykdysadyýeti has köp mis bolmasa "bolmaz" diýen netijä geldi.
1910-njy ýylda Arizonadaky işçileriň dörtden bir bölegi magdançylyk pudagynda işledi, ýöne 1980-nji ýyllarda bu san azaldy we pudak kynçylyk çekdi. Indi Tongzhou gaýdyp geldi.
Döredilen oýunçylar Klifton-Morençi we Haýden ýaly adaty ýerlerde mis öndürmegi dowam etdirýärler, uly we kiçi ösüşlerde täze mis gözleg işleri geçirilýär.
Superior-iň daşyndaky öňki Magma magdan käninde teklip edilýän uly Rezolýusiýa magdany ABŞ-nyň isleginiň 25% -ini kanagatlandyrar.
Şol bir wagtyň özünde, öndürijiler şu wagta çenli ykdysady taýdan amatsyz bolan ownuk ýataklary özleşdirýärler. Bularyň arasynda Bell, Karlotta, Florensiýa, Arizona Sonoran we Excelsior bar.
Superior, Klifton we Koçise etraplarynyň arasyndaky mis baý “mis üçburçlygy” onlarça ýyl bäri gazylyp alynýar we misiň eriş we bazarlara iberilmegi üçin zähmet we fiziki infrastruktura bar.
Mis ýataklary Arizonanyň ýerli ykdysady artykmaçlygy, Orta Günbatara oba hojalygyna we kenarýaka halkara transport portlaryna meňzeýär.
Täze mis, Arizonanyň oba ýerlerinde müňlerçe gowy maşgala goldaw işini döreder, Arizonanyň salgyt girdejisini milliardlarça artdyrar we ykdysady ösüşimizi güýçlendirmek üçin güýçli eksport üpjün eder.
Şeýle-de bolsa, dowam edenimizde çözülmeli birnäçe çäkli meseleler bar. Kärhana kompaniýalary howpsuz suw üpjünçiligini, guýruklary jogapkärli dolandyrmagy görkezmelidirler we elektrik ulaglary we täze uglerod ele almak tehnologiýalary bilen “ýaşyl” bolmagyna garaşmalydyrlar.
Mundan başga-da, ýakyn jemgyýetler we gury ýerde köpden bäri mirasy bolanlar bilen maslahatlaşmagyň iň ýokary standartlaryny görkezmeli.
Daşky gurşaw we adam hukuklaryny goraýjy hökmünde men köp mis ösüşine garşy çykýaryn. Ykdysady synaglara garamazdan, her bir mis magdany gazylyp alynmaly däldir. Bu jogapkär kompaniýalar tarapyndan dogry ýerlerde we dogry standartlarda edilmelidir.
Alsoöne planetany halas etmek üçin dekarbonlaşdyrylan ykdysadyýete geçmäge çyn ýürekden ynanýaryn. Mis üçin arassa energiýa islegi Arizonanyň öndürýändigi ýa-da ýokdugy bilen ýüze çykar.
Magdan çykarylan we arassalanan mis öndürýän iň uly Hytaý, boşlugy doldurmak üçin ýaryşýar. ABŞ-nyň zähmetine, adam hukuklaryna ýa-da daşky gurşaw standartlaryna boýun egmeýän beýleki ýurtlar üçin hem şeýle.
Mundan başga-da, taryh sapaklaryny haçan öwreneris? Amerikanyň Eastakyn Gündogaryň nebitine garaşlylygy bizi söweşe alyp barýar. Häzirki wagtda Europeewropanyň rus gazyna bil baglamagy olaryň Ukraina täsirini azaldar. Indiki strategiki minerallara garaşlylykmy?
Arassa energiýa geljegini goramak bilen bir hatarda hemme ýerde mis magdanynyň ösüşine garşy çykýanlar, erbet aktýorlara - daşky gurşawy bozýanlara we adam hukuklaryny bozýanlara bazardaky boşlugy doldurmaga mümkinçilik berýär we Amerikanyň gowşaklygyny döredýär.
Bu nejis hakykata göz ýumup, arassa energiýa üçin bir göz aýlap bilerismi? Ora-da öýjükli telefonlardan, kompýuterlerden, ýel we gün taşlamaga taýynmy?
20-nji asyryň Arizona ykdysadyýetinde asyl 5 “Cs” bardy, ýöne 21-nji asyryň Arizona ykdysadyýetinde kompýuter çipleri we arassa energiýa bar. Olara mümkinçilik bermek üçin täze mis gerek.
Fred DuWal, “Excelsior Mining” kompaniýasynyň başlygy, Arizona ştatynyň dolandyryş geňeşiniň agzasy, öňki gubernator kandidaty we Ak tamyň öňki ýokary derejeli işgäri. Arizona respublikasynyň goşant komitetiniň agzasy.